अकबर बिरबल

अकबर बिरबल                                                                                                   ३० एप्रिल २०१६

बादशाह महालात येरझार्या घालत होता, नक्की काय बिघडले कळायला मार्ग नव्हता … सगळे दरबारी , राणी सरकार , इतर लोक सगळेच जण काळजीत होते. बादशहाचे कशात लक्ष नव्हते … धड खाणे नाही , पिणे नाही , कोणाशी बोलणे नाही… कधी शून्यात दृष्टी लावणे …कसला तरी सतत विचार करत असणे… एकूणच काही  तरी बिघडले होते आणि  कसली तरी  काळजी लागली होती…

बेगम ने आडून पाडून विचारायचा प्रयत्न केला ? पण धड उत्तर देईल तर बादशाह कसला ?

राजवैद्याना बोलावणे धाडले … हातातील सगळी कामे टाकून वैद्य धावत आले …. नाडी परीक्षा झाली … पण वैद्यांच्या दृष्टीने सगळे ठीकच होते ….

बादशहा ला नक्की काय झाले ?

वैद्यांनी बेगम च्या कानात काही तरी सांगितले… राणीने टाळी वाजवून सेवकाला बोलावले आणि बिरबला ला निरोप पाठवला " असताल तसे निघून या "

राणी सरकारचा निरोप , बिरबल धावत राजमहालात आला …

एकूण तिथले वातावरण पाहून बिरबलाला परिस्थिती ची कल्पना आली … आज पण बिरबलाला " मांजराच्या गळ्यात घंटा बांधावी लागणार होती "

बिरबलाने सराईत पणे तिथे जमलेल्या लोकांना खुणेने बाहेर जायला सांगितले , हळू हळू लोक बाहेर गेले … दालनात तिघेच उरले … त्याने बेगमला वाकून कुर्निसात केला , बेगम ला त्याचा अर्थ कळाला आणि निमुटपणे ती पण बाहेर गेली…

बादशहा दालनातल्या खिडकीतून आरपार पहात कसला तरी विचार करीत होता… बिरबल हळू हळू बादशाहच्या जवळ गेला

- " खविन्द मी आपला सेवक बिरबल "

- " आत्ता या वेळेस कशाला आलास "

- " आपल्याशी बोलायचे होते , आपण कसला विचार करीत आहात ? नक्की काय होतेय आपल्याला ? गेले काही दिवस सगळी प्रजा चिंतेत आहे? "

“ ………”

-   बोला जहा पना काही तरी बोला  … राणी सरकारच्या चिंतेचा तरी विचार करा… राजा जेंव्हा दुखा:त असतो तेंव्हा ते एकट्याचे दुख: नसते… बादशहाला वैयक्तिक जीवन नसते , डोईवरच्या मुकुटातील काटे मी तुम्हाला सांगायची गरज नाही सरकार…

बादशहा खिन्न पणे हसला … त्याच्या डोळ्यात नकळत पाणी तरळले…

"खविन्द आपल्या डोळ्यात पाणी ? कसली चिंता खाते आहे आपणास ?"

"कसे सांगू बिरबला ?"

सांगा महाराज ? बोला आणि मोकळे व्हा ? चिंता हि मनात ठेवण्या चा विषय नाही … व्याजानी घेतलेल्या कर्जा सारखी चक्रवाढ व्याजा प्रमाणे ती वाढत जाते… मुक्त पणाने उधळून त्या व्याजातून मुक्त व्हायचे…

बिरबला बोलणे सोपे आहे …

नाही जहा पना … चिंता हा चर्चे चा विषय नसून कृतीचा विषय असू शकतो…

बादशहा ला बिरबलाच्या बोलण्याने थोडी उभारी आली … बिरबला जवळ बोलावे का नको याचा क्षणभर विचार केला… एक मन म्हणत होते बोल …दुसरे सांगत होते नाही बिरबल तुझा सेवक आहे…

विचार करत असताना बादशाहच्या डोळ्यात परत पाणी तरळले …

बादशहा नि निर्णय घेतला बिरबला शी बोलण्याचा… कसे सुरुवात करावी याची मनात जुळवा जुळव सुरु केली…

“मला खूप भीती वाटते रे बिरबला ?”

“कशाची खाविंद ?”

“तूच सांग बिरबला … मनुष्याला सगळ्यात जास्त भीती कशाची वाटते ?”

बिरबलाने  लगेच रामायणातील श्लोक ऐकवला  " न भितो मरानादास्मी केवलम दुषितो यश:" मी मरणाला भीत नाही जर कशाला घाबरत असेल तर ते फक्त बदनामीला”

बादशहा दुखा:ने म्हणाला , “बिरबला मी जरी प्रजेचा राजा असलो तरी , भगवान रामा इतका मोठा नक्कीच नाही… सामान्य माणूस आहे रे … मला मरणाची भीती वाटते… “

“का खविन्द का ? असे काय झाले कि एकदम तुम्हाला मरणाची भीती वाटू लागली ? आणि त्या चिंते पायी तुम्ही अशी अवस्था करून घेतलीत?”

“बिरबला कळत नाही मला …. पण भीती मात्र खूप वाटते , कोणाला सांगू शकत नाही , बोलू शकत नाही ? सांगितले तरी कोणाला माझ्या परिस्थिती ची कल्पना येणार नाही ?”

“महाराज मला आहे कल्पना … मी समजू शकतो … कारण मी पण त्या अवस्थेतून गेलो आहे ?”

“काय सांगतोस  ?” बादशाहाला त्या परिस्थितीत पण नकळत आनंद झाला… आपल्या सारख्या परिस्थितीतून आपला बिरबल गेला आहे याचा… खरे तर ती हर्ष होण्याची गोष्ट नव्हती… मनुष्य स्वभाव आहे… सम दुखी: भेटला कि दुख: हलके झाल्याची भावना होते…

बादशहाचे डोळे पाणावले…

बिरबला ने एकदा राजा कडे पहिले आणि म्हणाला "  महाराज सतत डोळ्यात पाणी काढणाऱ्या माणसाचे सगळी कडे हसे होते ? लोक सहानभूती देतात पण एकदा पाठ फिरली कि त्यांना चर्चे ला विषय मिळतो"

“काय करू बिरबला ? मरण - मरण सतत तेच विचार येतात ?”

“महाराज मरणाची भीती प्रत्येकाला वाटते ? कोणाला कमी कोणाला जास्त किंवा सतत … तुमच्या सारखी परिस्थिती प्रत्येक ४ माणसा मागे एकाची असते ?”

“बिरबला त्यात तू पण एक आहेस ?” बादशहा नकळत बोलून गेला …

“नाही महाराज मी नाही त्यातला …. त्या परिस्थितीतून मी बाहेर पडलो”…..बादशहा थोडा खजील झाला , तेवढ्यात बिरबलाने बोलण्यास सुरुवात केली

महाराज हे सगळे विचारांचे खेळ आहेत… दिवसात ५० ते ६० हजार विचार सामान्य पणे आपण करतो… त्यात जेंव्हा तुमच्या सारखी परिस्थिती असेल तेंव्हा ते दुप्पट होतात…विचारांना पण Quality असते , पण सामान्य पणे आपण लक्षात घेत नाही … एकातून दुसरा विचार , त्यातून तिसरा मग चवथा अशी साखळी बनत जाते… नकळत पणे आपण कुठल्या गोष्टी वरून सुरु करून कुठे संपवतो आपल्यालाहि कळत नाही…

वैद्यकीय भाषेत याला Anxiety म्हणतात …

कोणाचे आजारपण पहिले कि आपले मन नकळत विचार सुरु करते आणि त्या परिस्थितीत स्वतः ला पाहणे सुरु करते… साधे डोके दुखले तर Brain Tumour ची भीती, छातीत दुखले तर Heart Attack चे विचार, मग Cancer किंवा अजून काही…कुठल्या  कुठल्या  अगम्य रोगाशी सतत नाते जोडत असतो         

हा मनुष्य स्वभाव आहे …. एखाद्याचा मृत्यू पहिला कि नकळत गेलेल्या माणसाच्या जागी आपण स्वतः ला आणि कुटुंबियांना पाहतो…जवळच्या माणसाचा मृत्यू दुख: तर प्रचंड देतो पण त्याच वेळेस तेव्हढीच भीती हि देतो

जिवंत पणी किती तरी वेळा नकळत स्वतः चा मृत्यू अथवा आजार पण पाहतो … हे करीत असताना एक गोष्ट सोयीस्कर पणे विसरतो … स्वतः चे इतके मृत्यू आजार पण पाहून पण आपण या जगात आहोत ना ?  "मन चिंती ते वैरी न चिंती " म्हणतात ते हेच…

मनात विचार येतो , एकदा विचार आला कि शरीरात बदल सुरु होतात आणि लगेच भीतीची भावना सुरु होते … या सगळ्या गोष्टी कुठल्याही क्रमाने आल्या कि भावना तीच… याला इंग्लिश मध्ये Vicous Circle म्हणतात…न संपणारे चक्र

जहा पना , मनुष्य स्वभावाला  दुखा:ला कवटाळण्याची एक वाईट खोड असते… तो सतत वर्तमाना पेक्षा भूतकाळात किंवा भविष्यात रमत असतो… प्रत्येक क्षणाला स्वतः चे विचार तपासायची सवय लावून घ्या… मी सांगितलेले Vicious Circle तोडायचा प्रयत्न करा… आणि मुख्य परिस्थिती ला सामोरे जा… एक लक्षात ठेवा विचार जेवढे आपण घालवायचा प्रयत्न करू तेवढे ते जास्त येतील, त्या मुळे एखादा भीतीचा विचार आला कि त्या वर विचार करायला सुरु करा … आणि मग  बघा तो विचार किती वेळ टिकतो…  हे  सगळे तेव्हढे सोपे नाही … आणि  अवघड पण नाही…  सुरुवात तर करा…

आणि आता तुम्हाला वाटत असलेल्या मृत्यू च्या भीती बद्दल …. मृत्यू हे अटळ  सत्य आहे … तो येतो तेंव्हा चोर पावलाने येतो … तुम्ही जेव्हढा विचार करता तेव्हढा वेळ विचार करायला नक्कीच देत नाही …. ईश्वरानी पण निसर्ग चक्र निर्माण करताना जन्माची चाहूल ९ महिने आधी दिली … आपण नशीबवान आहोत मृत्यू ची चाहूल ९ महिने आधी दिली नाही…  वर्तमान काळ जगायचा असतो… भूतकाळ विसरायचा असतो आणि भविष्य काळ अनुभवायचा असतो… भीती किंवा चिंता बोलल्याने हलकी होते … मनात ठेवल्याने वाढत जाते… सुखात दुख: शोधण्या पेक्षा दुखा:त सुख शोधायची सवय लावून घ्या….

आणि मग पहा आयुष्य किती सुंदर आहे ….

बिरबला बिरबला किती छान बोललास  … आणि ते पण नेमके माझ्या मनातील …

महाराज हे तुमच्याच नाही तर प्रत्येकाच्या मनातील आहे…

बिरबलाने बादशाहाला कुर्निसात केला … आणि दोघेही प्रसन्न पणे महाला बाहेर पडले …

बिपीन कुलकर्णी