विक्रम आणि वेताळ !!

विक्रम आणि वेताळ                                                                                 १६-१२-२०१५

झाडावर लोंबकाळत असलेले प्रेत, राजा विक्रमाने उचलले आणि , पाठीवर घेतले आणि तो पुन्हां स्मशानाकडे जाऊ लागला. प्रेतात बसलेला वेताळ त्याला म्हणाला , “विक्रमा, का आयुष्यभर असा  सैरभैर झाल्या सारखा वागतो आहेस , 

तुझे आयुष्याचे ध्येय काय? तुला तरी माहिती आहे का ?  तुझी पण अवस्था चार चौघा सारखी  होणार हे नक्की !”. तुला त्या दोघांची गोष्ट सांगू का , माझ्या मनात काही प्रश्न आहेत आणि ज्याची  उत्तरे सापडलि नाहीत ?

विक्रमाचे कुतुहुल चाळवले, त्याने वेताळाला त्या दोघांची ची  गोष्ट सांगायचा आग्रह केला. वेताळाने अट घातली की बोललास तर मी परत झाडाला लटकायला मोकळा , बोल कबूल ? विक्रमाने अट कबूल करताच वेताळ सांगु लागला;

एका आटपाट नगरातील त्या दोघांची हि गोष्ट …  तो आणि ती म्हणजे वयाची चाळीशी पार केलेल्या आजच्या पिढीचे प्रतिनिधी , हि कहाणी त्या दोघांचीच नाही तर त्या संपूर्ण पिढीची … घरोघरी हीच कथा !

कथेची सुरुवात त्याचे आवडते लेखक व पु काळे यांच्या एका वाक्याने करतो  -  " अंधारातील प्रवासा साठी आपण कायम कोणाचा तरी हात शोधत असतो आणि त्याच वेळेस आपलाही हात कोणाला तरी हवा असतो "

राजा या वरून तुला कल्पना आली असेल हि कथा एका नवरा बायकोची …. रूढार्थाने ज्याला संसार म्हणतो तो अंधारातील प्रवासच ना ?

एक मराठी कुटुंब , ब्राम्हण म्हणणे योग्य होणार नाही कारण आजची पिढी या वेताळाला लगेच असहिष्णू म्हणेल….

मराठी कुटुंबात चार चौघा सारखा वाढलेला … गरिबी नव्हती तसेच श्रीमंती पण नव्हती ? आई आणि वडील नुसतेच सुशिक्षित नाहीत तर सुसंस्कृत … 

वडिलांचा धाक … धाक असा कि वडिलांशी बोलताना  त.. त..  प..  प .. व्हायचे त्याचे, त्याला कारणही तसेच…

याचा स्वभाव शांत … खोडकर तर अजिबात नाही… पण अभ्यासात गती कमी … कमी म्हणजे काय तर कधी पहिल्या ५-१० मध्ये आला नाही … त्या मानाने भावंडे हुशार त्यांनी पहिला नंबर चुकवला नाही … म्हणून शिक्षक आई वडिलांना तक्रार करायचे… हाताची पाची बोटे कशी सारखी असणर ?  करंगळी ला जर का अंगठ्या सारखे ताकतवान हो म्हणले तर होऊ शकेल का ? असो

आई चा फार जीव … आपले मुल थोडे वेगळे असले कि  तीचा जीव त्या मुला करिता जास्तच तुटतो ना …ती रडायची, समजवायची, त्याचा अभ्यास घ्यायची … पण त्याला हे आईचे आतल्या आत झुरणे कळायचे नाही … कदाचित वय नसेल ते …वडिलांनी नकळत संस्कार केले … आयुष्य हा झगडा असतो हे त्यांच्या कडे पाहून तो शिकला … आई वडिलानी नकळत वाचनाचे संस्कार घातले.... 

आयुष्यात याचे कसे होणार हे मोठे प्रश्नचिन्ह होते ? आई वाडीला पेक्षा समाजालाच जास्त काळजी… 

नावे ठेवणारे आणि सल्ले देणारे खूप होते ?

पदवी पर्यंत शिक्षण घेवून हा नोकरी ला लागला …   

त्या दोघा मधली ती पण अशीच गरिबीत वाढलेली … मोठ्या कुटुंबात वाढलेली , वडील शिक्षक …कितिसा पगार असणार … कुटुंब मोठे … प्रत्येक गोष्टीत तडजोड करायची सवय लहान पणा पासून लागत गेली … ती अभ्यासात हुशार … कसे कोण जाणे पणे तिचे आयुष्याचे ध्येय एकच होते … बँकेत नोकरी करायची …  बँकेच्या परीक्षा देयला सुरुवात केलेली… सुरुवातीला अपयश आले … खचली … रडली … पण जे होते ते चांगल्या करिता होते … नंतर मोठे यश मिळणार होते …

तर या दोघांचे  अगदी चहा , पोहे  खाऊन , पत्रिका बघून लग्न झाले

लग्न झाले तेंव्हा हा नुकताच पुण्यात आला होता … आणि एका चांगल्या कंपनी मध्ये नोकरी करीत होता ,,, पण पगार कितीसा असणार ? दोघांचा संसार सुरु झाला … ती छोट्या मोठ्या नोकर्या करीत होती … बँकेचे ध्येय डोळ्या समोर होतेच …ती नोकरी करून , संसार सांभाळून आला - गेला , पै पाहुणा सांभाळत होती …. काटकसरीने घर खर्च सांभाळत होती

याची ८ ते ५ नोकरी … महिन्याच्या शेवटची ओढाताण … पगाराची वाट पाहणे … ११ - ११ महिन्याला घर बदलणे … घर मालकांचे एके एके अनुभव घेणे … ह्याची गुरुवार तिची रविवार सुट्टी … एक ना अनेक गोष्टी …

हे त्यांच्याच नाही प्रत्येकाच्या आयुष्यात कमी जास्त असेच होत असते …

नियती ला एकदा का आपले गुरु मानले कि सगळे प्रश्न सुटतात … कदाचित त्यांना ते समजले असावे …..उन जाऊन सावली येणार हे जसे निसर्ग चक्र तसेच … आयुष्याचे पण चक्र असते … त्या प्रमाणे हे दोघे पुढे जात गेले …

नोकरीत पायर्या चढत हा Vice  President पदा ला पोहोचला , तिने बँकेत Cleark पासून सुरुवात करून Manager पदावर पोहोचली…

घर झाले, गाड्या घेतल्या , संसारात २ मुले आली ,,, सगळी हौस मौज … काय कमी ?

दोघांच्या आई वडिलांचे आशीर्वाद यांना ईथ पर्यंत घेवून आले… 

समाजाने त्यांना यशस्वी ठरविले …

ज्यांनी नावे ठेवली ते सगळे लोक यांचे कौतुक  करू लागले ….

एवढे  सांगून वेताळ थांबला आणि राजा ला म्हणाला -

विक्रमा हि छोटीशी कथा त्यातील काही अनुत्तरीत प्रश्न तुला विचारतो  , तू त्याची उत्तरे देशील अशी अपेक्षा करतो -

१. यश म्हणजे काय ? पैसा कमावणे  ,प्रसिद्धी मिळविणे, भौतिक सुखे  का अजून काही ?

२. कोवळ्या वयात एखाद्या मुलावर शिक्का मारणे कितपत योग्य ?

३. नियती म्हणजे काय ?

वेताळाने  अपेक्षेने विक्रमा कडे पहिले आणि उत्तर देण्या करिता राजा बोलू लागला -

वेताळा जशी सौंदर्याची व्याख्या प्रत्येकाची वेगळी … तशीच यशाची व्याख्या प्रत्येकाची वेगळी…. जगात मधुबाले च्या सौंदर्याची भक्ती करणारे आहेत तसेच , राखी सावंत चे सौंदर्य आवडणारे पण लोक आहेतच ना … … … पण आज काल दुर्दैवाने पैसा आणि प्रसिद्धी म्हणजे यश झाले आहे…. मधुबालाचे सौंदर्य इतिहास जमा होत आहे … तुझ्या कथेतील त्या दोघांकडे पैसा, गाडी , घर , प्रतिष्ठा नसती तर समाजाने त्यांना यशस्वी म्हंटले असते का ?  विचार करायला लावणारा प्रश्न आहे हा … आणि याचे उत्तर कोणाकडेच नाही …

त्या मुळेच या पिढीला सतत सैर भैर व्हावेच लागते !!

आता तुझ्या दुसर्या प्रश्नाचे उत्तर देतो , कोवळ्या वयात एखाद्या मुलावर शिक्का मारणे अजिबात योग्य नाही … तारे जमीन पर सिनेमा आठव … असे जेंव्हा समाज वागतो तेंव्हा ते कोवळे वय आणि त्याची आई भरडली जातात… या कथेतील त्याला किंवा त्याच्या आई ला विचारून पहा , एक तरी प्रसंग ते विसरू शकले असतील  का ? पण त्याला कवटाळून न बसता आणि कटुता न ठेवता पुढच्या आयुष्यात चालत राहणे महत्वाचे … 

कथेतील त्याला ते जमले का ? याचे काही उत्तर तुझ्या कथेत मिळाले नाही ….

आता तिसरा प्रश्न , नियती म्हणजे काय ? याचे उत्तर म्हंटले तर अवघड म्हंटले तर सोपे … 

तुझ्याच कथेतील उदाहरण , त्याचे आयुष्यात पुढे कसे होणार हि एके काळची चिंता पण तोच आज समाजाच्या दृष्टीने यशवी ? आहे कि नाही नवल … यालाच नियती म्हणतात …

नियती कधी कशी वागेल तुम्ही सांगू शकत नाही, ती तुमच्या आयुष्यासोबत सावली सारखी चालत असते … कधी पुढे तर कधी मागे …. पण सतत असते हे मात्र नक्की … वेताळा पण कसे आहे ना , माणूस हा फार क्रुतग्न असतो … वाईट प्रसंगी  नियती ला दोष देवून मोकळा होतो, पण तेच  सुखाच्या वेळी नियती ला विसरतो… नियती हा खेळ आहे  … तिच्या खेळाला  धैर्याने ,संयमाने तोंड द्यायचं आणि विस्कटलेला  डाव सावरायचा आणि पुन्हा उभं राहायचं . कधी न कधीतरी नियतीचे फासे आपल्या बाजूने नक्कीच पडतील .....हे ज्याला कळाले तो यशस्वी …

तुझ्या कथेतील पात्रा चे वागणे कसे आहे  ते तू नाही सांगू शकलास ….

वेताळा कोणाला हि सल्ले देणे सोपे असते रे … पण ती वेळ स्वतः वर आल्यावर त्या सल्ल्या तील फोल पण कळते ….

तू कथेची सुरुवात व पु च्या वाक्याने केलीस आता मी शेवट त्यांच्याच वाक्याने करतो … गणिताच्या उत्तरा सारखी आयुष्या कडून आपण अपेक्षा करीत असतो … उत्तर न मिळाल्याने जास्त दुखी होतो … तुझ्या कथेतील त्या दोघांना मिळाली का उत्तरे आज पर्यंत ?

एवढे बोलून विक्रमाने वेताळा कडे पहिले , वेताळाची शंका निरसन झाली असावी हि अपेक्षा ….

विक्रमादित्याचे बोलणे संपताच वेताळ खांद्यावरून उडाला व थेट वडाच्या पारंबीला लटकू लागला. सात मजली हास्य करत म्हणाला “विक्रमा, तू बोलसास आणि फ़सलास ! मी परत मोकळा झालो ! पण तुझी उत्तरे बरोबर आहे …. राहता राहिला माझ्या कथेतील पत्राच्या बाबतीत तू विचारलेले प्रश्नांचा , त्याची  उत्तरे वाचकच देतील….

शांतपणे विक्रमादित्य स्मशानाच्या बाहेर चालू लागला ….

बिपीन कुलकर्णी